1 พฤษภาคม วันแรงงานแห่งชาติ ถือเป็นวันสำคัญของผู้ใช้แรงงานทั่วประเทศ ไม่ใช่เพราะเป็นวันหยุดงาน แต่จะเป็นวันที่เราได้เห็นพี่น้องผู้ใช้แรงงานส่วนหนึ่ง ออกมานำเสนอแนวทางต่าง ๆ ต่อรัฐบาล ซึ่งล้วนน่ารับฟังเป็นอย่างยิ่ง ทั้งนี้ ในมุมมองของหอการค้าฯ เรามองว่า มิติเชิงโครงสร้างในการพัฒนาแรงงานของไทยยังมีปัญหาต่อเนื่องมาหลายสิบปี สิ่งที่น่าเป็นห่วง คือ ในอนาคตอันใกล้นี้ เราจะเหลือแรงงานในการขับเคลื่อนประเทศมากน้อยเท่าไหร่ เพราะสัญญาณบ่งชี้หลายอย่างบอกว่า “ประเทศไทยกำลังขาดแคลนแรงงานไทยในธุรกิจอุตสาหกรรมที่ใช้แรงงานเข้มข้น และธุรกิจท่องเที่ยวและบริการ”
โครงสร้างกำลังแรงงานของประเทศไทย เมื่อเดือนมกราคม 2566 มีผู้มีงานทำ 39 ล้านคนเศษ โดยอยู่ในภาคการเกษตรเกือบ 11 ล้านคน ภาคการผลิตเกือบ 9 ล้านคน ภาคการค้าและภาคบริการ 19 ล้านคนเศษ แต่เมื่อมองอัตราการเกิดใหม่ในปี 2565 ที่จะเข้ามาเป็นแรงงานในอนาคต กลับพบว่ามีเพียง 5 แสนคน ถือเป็นอัตราการเกิดที่ต่ำสุดในรอบ 71 ปี ในขณะที่อัตราการเสียชีวิตก็ยังสูงกว่าอัตราการเกิด 9 หมื่นกว่าคน แปลว่า เราจะเผชิญการขาดแคลนแรงงานในอนาคตอันใกล้นี้อย่างแน่นอน
นอกจากปัญหาในด้านจำนวนแรงงานแล้ว ในด้านประสิทธิภาพก็มีปัญหาไม่แพ้กัน จากการจัดอันดับขีดความสามารถในการแข่งขัน ประจำปี 2565 โดย IMD ได้จัดลำดับประสิทธิภาพของภาคธุรกิจ (Business Efficiency) ของไทย อยู่อันดับที่ 30 ลดลงจากปีก่อน 9 อันดับ สะท้อนให้เห็นว่าผลิตภาพและประสิทธิภาพแรงงานของเราลดต่ำลง
ดร.พจน์ อร่ามวัฒนานนท์ รองประธานกรรมการหอการค้าไทย สะท้อนมุมมองว่า ความท้าทายเร่งด่วนของไทยในด้านแรงงาน มี 4 ประเด็น ได้แก่ 1) อัตราตอบแทนค่าจ้างที่เหมาะสมกับลูกจ้างและเศรษฐกิจ โดยหอการค้าฯ เห็นด้วยกับการปรับอัตราค่าตอบแทนให้เป็นไปตามสถานการณ์เศรษฐกิจและสังคมของประเทศ และเชื่อว่าธุรกิจส่วนใหญ่ก็เห็นไปในแนวทางนี้ เพราะต้องการให้ลูกจ้างมีคุณภาพชีวิตที่ดี โดยใช้กลไกการพิจารณาจากคณะอนุกรรมการพิจารณาอัตราค่าจ้างขั้นต่ำจังหวัด และคณะกรรมการไตรภาคี เพื่อกำหนดอัตราที่เหมาะสมกับแต่ละท้องที่ 2) การขาดแคลนแรงงานไทย ควรกำหนดทิศทางการเจริญเติบโตของประเทศให้ชัดเจน เพื่อวางแผนผลิตกำลังคนให้สอดคล้อง พร้อมทั้งบูรณาการหน่วยงานรัฐและเอกชน เพื่อจัดทำฐานข้อมูลแรงงานของประเทศ รวมทั้งสนับสนุนนโยบายกองทุนเพื่อการปรับปรุงเครื่องจักร และองค์ความรู้สำหรับผู้ประกอบการ ประเด็นที่ 3) ปัญหาแรงงานต่างด้าว ควรมีการจัดทำยุทธศาสตร์และแผนนำเข้าแรงงานต่างด้าวระยะยาว พร้อมทั้งจัดระเบียบการขึ้นทะเบียนแรงงานต่างด้าวระบบใหม่ ผ่านศูนย์บริการเบ็ดเสร็จด้านแรงงาน (OSS) รวมทั้งการลดขั้นตอนและค่าใช้จ่ายการนำเข้าแรงงานต่างด้าวในอุตสาหกรรมที่ใช้แรงงานเข้มข้น เพื่อป้องกันปัญหาการค้ามนุษย์ด้านแรงงานและการคุ้มครองสิทธิ ประเด็นสุดท้าย 4) การเพิ่มผลิตภาพแรงงานไทย โดยเพิ่มศูนย์พัฒนาฝีมือแรงงานให้ครบทุกจังหวัดทั่วประเทศ พร้อมขยายมาตรฐานฝีมือแรงงาน (272 สาขา) และอัตราค่าจ้างตามมาตรฐานฝีมือ (129 สาขา) ให้ครอบคลุมทุกสาขาอาชีพ พร้อมกับส่งเสริมนโยบาย “คูปองฝึกทักษะ Re-Skill & Up-Skill” เพื่อไปรับการฝึกทักษะที่ต้องการได้จากผู้ให้บริการฝึกอบรมที่มีคุณภาพ
ปัญหาแรงงาน ถือเป็นโจทย์ใหญ่และเกี่ยวข้องกับคนทั้งประเทศที่ยังรอการแก้ไข เพราะเป็นรากฐานที่สำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ ดังนั้น ภาครัฐต้องจริงจังและยกระดับความสำคัญให้ประเด็นการพัฒนาแรงงานเป็นวาระแห่งชาติ ทั้งในด้านอัตรากำลังคนที่จะเข้ามาดูแล งบประมาณต่าง ๆ รวมไปถึงสิทธิประโยชน์ที่จะเข้ามาสนับสนุนสวัสดิการของแรงงานด้วย
